Sve faktore rizika za kardio-vaskularne bolesti (srčani udar, šlog, suženje ili zapušenje vratnih ili arterija nogu, te oštećenje krvnih sudova bubrega, očnog dna i sl.) ugrubo dijelimo na dvije velike grupe: faktore na koje ne možemo uticati (starost, pol i nasleđe) i faktore na koje je moguće uticati (hipertenzija, poremećaj masnoća u krvi, pušenje i dijabetes). Tu su i tzv. nekonvencionalni faktori: gojaznost, fizička neaktivnost, alkohol, menadžerski tip ličnosti i sl. Do sada smo dosta govorili o hipertenziji i dijabetesu, danas ćemo govoriti o poremećaju masnoća u krvi i pušenju.

Hiperlipidemija i dislipidemija

Osnovne vrste masnoća u organizmu su holesterol i trigliceridi. I jedni i drugi se unose hranom ili se sintetišu u jetri i otpuštaju u krv. Da bi mogle da putuju u krvi masnoće su vezane za proteine nosače - spoj triglicerida i nosača zove sd hilomikroni, a frakcija holesterola i nosača lipoproteini. Lipoproteini su: HDL, LDL, VLDL i IDL.

Hiperholesterolemija je porast ukupnog holesterola sa svim svojim frakcijama i porast triglicerida, dok je dislipidemija, čak, nekad normalan holesterol, ali su poremećene vrijednosti frakcija između sebe. Za nas su važne frakcije: LDL (loši holesterol), HDL (dobri holesterol) i hilomikroni. Kako to u najkraćem funkcioniše? Hilomimroni nose trigliceride iz hrane u jetru. LDL nosi holesterol prema krvnim sudovima iz jetre i tu se talože na mikrooštećenjima unutrašnjeg zida sudova. HDL, suprotno, nosi holesterol iz krvnih sudova prema jetri-holesterol se tu razgrađuje i eliminiše putem žuči i crijeva napolje. Zato je dobro: što manje triglicerida unositi hranom, holesterola takođe, a imati što niži LDL, te što visočiji dobri HDL holesterol. Brojčane vrijednosti ovih masnoća postoje na svakom nalazu laboratorije.

Negativan proces teče tako što povišen krvni pritisak ili duvanski produkti oštete zid krvnog suda, povišen loši holesterol se nakuplja u tim oštećenjima, to sužava krvni sud i pravi „ispupčenje - masnu kapu" u njemu - kad ona pukne, nakupljaju se ćelije krvi na te neravne naprsline i krvni zid se zapušava. Eto srčanog udara, šloga ili začepljenja suda u nekom od pomenutih organa.

Preventiva

Mediteranski tip ishrane i dijeta uopšte, te fizička aktivnost su temelj popravljanja faktora koji dovode do pomenutog scenarija. Ishrana bogata ribom, voćem, povrćem, maslinovim uljem uz biljne masti i izbjegavanje masnoća životinjskog porijekla. Regulisanje tjelesne mase i fizička aktivnost povoljno djeluju. Prestati sa pušenjem i alkoholom, regulisati krvni pritisak, ali i šećer ako ste dijabetičar. Izbjegavajte stres, sedentarni način života, brzu hranu, grickalice itd.

Ljekovi

Za povišene trigliceride koristimo ljekove koji se zovu fibrati, za holesterol statine i novi lijek ezetimib, a za oboje-nikotinsku kiselinu, holestiramin i holestipol. Ove ljekove propisuje ljekar jer mogu imati ozbiljna neželjena dejstva. Kontrole masnoća u krvi raditi na 4 do 6 mjeseci, nekad i ređe.

Pušenje

Jako ozbiljan socijalno-medicinski problem i opasan faktor rizika za srčano-sudovne bolesti. I ne samo za njih: maligni tumori, polineuropstije, psihička napetost, plućne bolesti i čitav niz drugih bolesti su vezane za duvanski dim. Ova supstanca sadrži oko 4.000 toksičnih produkata. No, šta duvan radi krvnom sudu? Prvo, pravi mikrooštećenje unutrašnjeg zida - direktan toksični efekat kadmijuma, ugljen-monoksida i drugih otrova. A zatim u „oksidativnom stresu" stvara supstance koje se vežu na loši LDL praveći „oksidovani LDL” koji ćelije ispod sloja koji je duvan oštetio, gutaju najhalapljivije od svih masnoća i prave „masno ispupčenje" vrlo mekano, puno masti i sklono prskanju, te slijedi gore opisani slijed postupaka. Ovo se može riješiti samo na jedan način - prestankom konzumiranja duvana i duvanskih proizvoda.

---